Işınım (Radyasyon)
- Bir çok dilde ışınım ve ışıma için aynı bir terim kullanılır. Biz de söz gelişi elektromagnetik ışıma ve elektromagnetik ışınımı birbirinden farksız olarak kullanmaktayız. Işınım (radyasyon) kelimesi; bir kaynaktan gönderilen ve uzayda doğru bir çizgi üzerinde yayılan, ışık ile aynı tabiatlı tüm ışık veya tanecikleri ifade eder. Işıma ise; uzayda bir enerji transferini düşündürür. Bu enerji transferi esnasında, madde transferi olmakta, ışık, ısı da olduğu gibi. Aynı bir fenomenin değişik görünümleri ışıma ve ışınımdır.
- Elektromagnetik ışınımlar kümesi oldukça yaygındır. Hertz dalgalarını kapsadığı gibi, ışığı, X ve gamma ışınlarını da kapsar. Bütün bu ışınımlar Hertz cinsinden frekansları ile karakterize edilirler, kökenleri ne olursa olsun, hepsi aynı tabiatlıdır ve aynı kanunlara uyarlar. Işık hızı ile doğrusal yayınım, yansıma ve kırılma difüzyon. Optikte çeşidi deneylerle, ışıklı ışınımlar ile bu kanunlar diğer bazı elektromagnetik ışınımlara da uygulanabilir. X-ışmlan ile kırılma, Hertz dalgaları ile yansımada (radar) olduğu gibi. Her seferinde değişen, frekansa bağımlı olan enerji ve dalga boyu aracılığı ile frekansla değişen boyutlardır. Bu faktörler ışınımın kullanım alanını belirler. Söz gelimi; X-ışınlannın dalga boyu kristaller içinde ışık kırılmasını sağlar, çünkü X ışınları kristal şebeke örgüsünün boyutundadır.
- Elektromagnetik ışınımlar bir engele çarpana kadar doğru çizgi boyunca yayılırlar. Engelin cevabı ise; engelin türüne ve ışınımın frekansına bağlı olarak değişir. Aynı şekilde insan vücudu ışığa saydamsız, X ışınına saydamdır, porselen tabaklar yemeklerin ısınmasını sağlayacak şekilde mikrodalgalarca katedilir. Radar dalgalarının frekansı gemi tekneleri veya uçaklar tarafından yansıtılacak şekildedir. Bir alıcı ile ışınım arasında uygunluk olduğunda, ışınım absorblanır. Bu rezonans olduğu durumda yani alıcının frekansının ışınıma ayarlandığı durumda gerçekleşir. Bir radyo veya televizyon yayını ararken, düğmeyi çevirdiğinizde, alıcı devrenin frekansını değiştirerek, rezonans ararsınız. Fizikçiler de; kendine has frekansları bulana kadar; bir molekül veya atom sisteminin herhangi bir ışınım ile (ışık, kızıl ötesi…) rezonansını ararlar.
- Bütün bu özellikler ışınımın titreşimsel veya dalgasal karakterini açıklar. Bu yüzden; madde transferi olmaksızın bir ortamda dağılan ses dalgalarına analog olarak elektromagnetik dalgalarının da birer ışınım olduğunu söyleyebiliriz, ancak ışınım kelimesi ses dalgalarında pek kullanılmamaktadır.
- Elektromagnetik ışımalar maddi tanecikler değildirler. Burada konu edilen enerji alternatif olarak magnetik ve elektrik şeklinde yayılan saf enerjidir, kaynaktaki elektrik yüklerinin hareketinin karışıklığından oluşur; kaynak Gama ışınlarında bir atom çekirdeği, ışıkta bir atom, Hertz dalgalarında ise bir elektrik devresidir. Sarfedilen enerji kaynak tarafından ışınımlar şeklinde yayınlanır: Bazı deneyler çeşitli durumlarda bu ışımaların korpüsküler özelliğini gözler önüne sermiştir. Işınımlar taneciklerden, fotonlardan veya enerji çekirdeklerinden (fotoelektrik olay) oluşmuş gibi hareket eder. Işınımın her fotonu kütlesiz kabul edilir, frekansla belirlenen bir enerji miktarı taşıyarak ışık hızında hareket eder. Bir ışm yayımının şiddeti belirlenen yüzeye çarpan foton sayısına bağlıdır.
- Bazen bir ışınım kaynağı, foton yayınlamak yerine, yüksek hızlı tanecikler yayınlayabilir. Bu tanecikler çok küçük olduklarından ayırt edilemezler ve ancak sayaçlarla gözlemlenebilirler; bunlar bir ışınıma benzerler ve ışınım gibi davranırlar, kendilerine bir dalga eşlik eder. Bunun örneğini, bazı nükleer ışınımlarda görebiliriz; alfa ve beta tanecikleri, nötronlar, protonlartop güllelerine benzer kararsız çekirdekler tarafından yayımlanırlar. Verici çekirdeğin enerji fazlasını kinetik enerjiye dönüştürürler. Bu tanecikler elektrikle yüklendiklerinde, siklotoronlarda veya sinkrotonlarda hızlandırılabilirler, bunlar maddeyi parçalama yetisine sahip mermilerdir.
- Özel bazı ışınımlar uzayda doğrusal yollarına bir engele (atom, molekül) çarpana kadar devam ederler, engele çarptıklarında sapma gösterir ve enerjilerinin bir kısmını kaybederler.Elektromagnetik ışınımlara analog olarak kırılabilir, difüze olabilir ve absorbe edilebilirler.Elektronların ışık kırınımına uğraması dalga korpüskül yeteneğinin bir örneğidir.
- Kozmik ışınımlar ise güneş tarafından yayımlanan taneciklerden oluşmuşlardır ve kendilerini iten yer yüzü magnetik alan kalkanına rağmen dünyaya ulaşırlar. Ne mutlu ki, bu ışınımlar atmosfer tarafından indirgenip difüze edilirler; yeryüzü seviyesinde şiddetleri oldukça indirgenmiş olarak bulunurlar. Çok enerjili tüm ışınımlar gibi, kozmik ışınımlann da yakaladıktan atomlann elektronlannı kopararak iyonlaştırma özellikleri vardır, bu ışınımlan organizma için çok tehlikelidirler.
Şu Sayfamız Çok Beğenildi
Noktalama İşaretleri Ders Sunusu
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.