Jeolojik Maden Arama

4 Şubat 2015 tarihinde ayla tarafından eklendi.

Maden arama; bir bölgenin yorumu ve anlaşılması için gerekli elementlerin sistematik alarak araştırılmasıdır. Diğer bazı alanlarda olduğu gibi, jeolojinin de temelini oluşturur.Jeolojik maden arama çeşitli algılama düzeylerinde ve çeşitli değişik nesneler izleyebilir. Hızlı bir araştırma ile bir bölgenin taşlarının yapısı ortaya konabilir. Şantiye düzeyinde yapılan detaylı ve sonlu bir araştırma sanat eserlerinde ve binalarda vs. kullanılır.

Bir jeolog araştırmasına, çalışacağı tabakayı kapsayan maksimum dokümanı toplayarak başlar. Bu dokümanlar jeolojik haritalar veya daha önceki çalışmalardan oluşur.

Ayrıca on metreden fazla sondaj arşivlerini inceleyebilir. Bunlar maden tetkik arama enstitülerinde bulunur ve tamamlayıcı bilgileri sağlar.

İlk olarak jeolog, taş ocaklarını, kuyuları inceleyerek tabaka kalınlığı, taş yapısı, tabakaların oluşumu hakkında bilgi sahibi olur ve tavsiyelerin mesafe dağılım kanunlarını anlar.

Delik açma aracı, birbiri ardına vidalanmış çubukların oluşturduğu bir trenin ucuna yerleştirilmiştir. Aracı çıkarmak için duruma göre farklı yüksekliklere yerleştirilen bir derrick (petrol kuyuları açmada kullanılan sondaj aygıt)’ten yararlanılır. Derrick, bir kaldırma aracıyla düzenlenmiş metalik bir çatıdan oluşur. Çubuklar tarafından alete uygulanan hareket alternatif bir translasyon hareket (dövme) ve rotasyon hareketi olabilir.

Dövme (bataj) ile yapılan bir sondajda kullanılan alet, delik açmayı kolaylaştıracak vidalı bir kütle tarafından oluşturulan trepan (burgu)”dur. Bataj, kuru yapılabildiği gibi su veya çamur enjeksiyonu ile de yapılabilir.

Eğer araç, dönme hareketi ile çalışıyorsa, bu hareketi yüzeye kadar ileten bir rotasyon masasına gerek vardır.

Sondaj esnasında katedilen tabakaları inceleyebilmek için sürekli veya aralıklı karotajdan yararlanılır.Karotaj sondaj yapılırken kayalar ve topraktan küçük parçalar çıkarma işlemine verilen addır). Her iki durumda da karotiyer adı verilen özel bir aletten yararlanılır.

Jeofizik, metot ve teknikleri ile jeologlara yardım eder. Jeofiziksel maden arama, klasik metotla ayırt edilemeyen fenomenleri açığa çıkarır.

Jeofiziğin temel ölçümlerinde maddenin tabiatına bağlı parametrelerden yararlanılır. Elektrik direnç, ses hızı, yoğunluk, manyetik etkilenme özelliği vs. Bu özellikler değişik türdeki kayaların renk, kırık, tane, sartlık vs. özelliklerine eklenir.

Az veya orta derinliklerde kullanılan iki metotta elektrik direncinin ölçümü veya sarsıntı sesinin yayılma hızıyla ilgilidir.

Elektriksel maden arama şu prensibe dayalıdır: Elektrotlar yardımı ile toprağa akım enjekte edilir, akım çatlak ve yarıklarda bulunan su aracılığıyla iletilir ve suyun direnci ihtiva ettiği iyonlara bağlı olarak değişim gösterir. O hâlde bir kayanın direnci, elektrolitik yetisinin ve yüzey yapısının bir fonksiyonudur.

Ölçüm aletleri, sürekli akım jeneratörü, potansiyel ölçüm elektrotları ve iletme elektrotlarından oluşur. Gerilim ölçüm elektrotları bir reziztivimetre (gerilim ölçer)ye bağlıdır. Başlıca materyallerin dirençlerinin yaklaşık rakamlan hesaplanmıştır. Mesela killerin öz direnci 1 ile 10 ohm-metre arasında, granitlerinki ise 300 ile 15.000 ohm metre arasındadır.

Genelde elektrik karotaj veya sürekli karotajdan yararlanılır. İlk durumda elektrodlar sabit tutulur ve farklı seviyelerin üst üste gelmesi sağlanır. Böylece alışılagelmiş sondaj gerçekleştirilmiş olur.

Ancak seviyeler intizamsız ve çatlaklı ise, cevap imkansızdır ve yer direnç çizgilerinin ölçümlerinden yararlanılarak, anormalliklerin belirlendiği direnç kartları düzenlenir.

Sismik araştırmada jeofizik bir arama türüdür. Sesli sarsıntının katettiği süre temeline dayanır, ses dalgalan yeraltının çeşitli tabakaların¬da kırılırlar. Sismik araştırma aracı sesli bir kaynak, ses alıcısı (veya jeofon)dan oluşur. Ayrıca dalgalan zamanın fonksiyonu olarak kaydeden bir kronograftarı yararlanılır.

Patlayıcı yük genellikle yerde üretilen enerji oranını arttıracak ve yüzey hasarlarını en aza indirgeyecek şekilde az veya çok derinde bulunan bir delik içine yerleştirilir.

Sismik metodu en çok kullananlar petrolcülerdir. Bu metod bir öncekinin oldukça benzeridir, ancak kırılma yerine yansımadan yararlanılır. Kaydedilen dalgalar aynalar üzerinde yansıtılır (aynalar jeolojik tabakalardır). Bu şekilde eğik veya kıvrık yapılar bulunarak, söz gelimi petrol için tuzaklar oluştururlar.

Sismik metodlar göl veya denizde toprak¬ta uygulandığından daha kolaylıkla uygulanır. Çünkü yüklerin sadece suya daldırlması yeterlidir. Yerkürenin farklı noktalannın bilinmeyen yapılan sismograflar ile açığa çıkartabilmektedir.

Jeofizik başka türde maden arama metotlan da ihtiva eder. Manyetik araştırmada da bazı durumlarda çok ilgi çekici sonuçlar .elde edilebilir, mesela demir damarlarında. Bu damar seviyesinde büyük manyetik alan sarsıntıları oluşur.

Hava manyetometreleri ile toplam alana göre oluşan anormallikler ölçülebilmektedir.

Gravimetri de sıkça kullanılan bir metoddur. Gravimetreler ile farklı noktalardaki ağırlık etkisinin şiddet değişimleri ölçülür ve jeolojik oluşumların yoğunluklarındaki düzensizlikler kaydedilir.

Tellürlü akımlar havuzların bütününün yapısının ortaya çıkarılmasını sağlar. Bu metot elektriksel maden aramaya yakındır, ancak burada kullanılan akımın kaynağı tabiidir. Kozmik kökenli olan bu akımlar çok yaygın alanlarda akarlar, ancak yerlere göre yön ve şiddet değiştirebilirler. Bu da sonuçların düzeltilmesi ve adaptasyonu problemlerini doğurmaktadır.

Metal damarlarının aranmasında çok kullanılan metodlardan biri de elektromanyetizmadır. Bu metod kıyasa dayanır, çünkü metal içeren damarlar iletken, yalçın alanlar ise yalıtkan gibi davranırlar.

Sülfürler gibi bazı metal damarların da anj polarizasyonundan yararlanılır. Çünkü oksidasyon ile bunlar pil karakteri kazandıklarından, akımı yakalayabilirler.

Dolaylı metodlar ise jeologlar için yine çok önemlidir. Sondaj veya elektrik karotaj gibi dolaylı metotları kullanmadan önce bunların istenilen çalışma, işin uygunluğu ve yararlılığı araştırılmalıdır. Hangi şantiye için, hangi işlemin daha iyi sonuç verebileceği önceden belirlenmelidir. Petrol araştırmalannda olduğu gibi, problem-lerin karmaşıklaştığı oranda yeni metodlar geliştirilmektedir.

Etiketler:

Henüz yorum yapılmamış.

Şu Sayfamız Çok Beğenildi