Merkezkaç Kuvvet
- Bir ipe bağlı bir taş döndürüldüğü vakit; el ip üzerine; taş tarafından çizilen dairesel yörüngenin merkezine doğru yönlenen bir çekim kuvveti uygular; rotasyon hareketine sebep olan bu kuvvet, merkeze yaklaştırıcı merkezcil bir kuvvettir. Bunun tersine gergin olan ipte de; taş aynı kuvveti, ancak ters yönde ip üzerine uygular; bu tepki kuvveti de merkezkaç kuvvet olarak adlandırılır.
- Birbirine eşit ve ters olan bu iki kuvvet etki ve tepki prensibine uyar, Vf/R ortak değerine sahiptirler, burada V taşın kütlesi R ise oluşan çemberin yarı çapıdır. İpin koptuğu durumda, bu iki kuvvet de hemen yok olurlar ve taş yörüngeye teğet olarak kaçar. Aynı şekilde bir eğri çizgi boyunca yol alan vagon doğru olarak gidecektir; ancak virajı alırken dış raylar tekerlekleri içeriye doğru iteceklerdir(merkezcil kuvvet). Bunun tersi olarak da vagon raylan düzeltmek istercesine bir kuvvet uygulayacaktır (Merkezkaç tepki).
- Bir virajı alan araba durumunda merkezkaç kuvvet arabayı yolun dışına doğru iter. Bir arabanın virajı alırken kayıp, yoldan çıkmaması için araba ağırlığının; aracı yola uygulayabileceği derecede olması gerekir.
- Bisiklet yarış pistleri (velodromlar) ve demir yollan bu şekilde düzenlenmişlerdir. Bir otomobil yolunun bütününde pist virajın keskin olduğu oranda yükseltilmiştir.
- Yörüngesi üzerinde dönmekte olan arz, güneşin gravitasyonel çekimi tarafından devamlı olarak merkeze doğru çekilir. Arzın bu dönüşü esnasında merkezkaç kuvvetin varlığı ağırlık değişimlerini açıklar, çünkü yörüngenin herhangi bir noktasında ağırlığın yönü bu noktadan geçen arzın yarı çapına tekabül etmez, maksimum merkezkaç kuvvete ekvatorda rastlanır, kutuplarda ise bu değer sıfıra eşittir. Evrensel çekim kuvveti kutupta 9.81 N, ekvatorda ise 9.78N‘dur.
- Merkezkaç tepki kuvveti çeşitli apareylerle göz önüne konur. Merkezden uzaklaştırmayı sağlayan bu aygıtlar; bîr eksen etrafında çok hızlı döndürülebilir bir kap ihtiva ederler. Çamaşır kurutma makinalarında; nemli çamaşırlar, cidarlarında delikler bulunan bir silindirin içine konurlar. Bu delikler merkezkaç etki ile suyun çamaşırdan uzaklaştırılmasını sağlarlar. Aynı şekilde sütün kaymağını ayırma makinelerinde de; süt kaymaklı yuvarlardan ayrıştırılır. Santrifüj yani merkezkaç prensipli pompalarda, hızlı dönme hareketine maruz bırakılan paletler teğetsel bir boru deliğinden suyu kaçırırlar. Saç kurutma makinası sıcak havalı bir santrifüj pompadır.
- Watt ayarlayıcısı da buhar veya gaz motorlarının çalışmalarını düzenlemek amacı ile merkezkaç kuvvetten yararlanır. Metal küreler taşıyan iki çubuk makinenin hareketine bağlı dikey bir eksenin dönmesi ile harekete geçer. Merkezkaç kuvvet küreleri dikey eksenden ayırma eğilimindedir. Eklemli çubuk ihtiva eden sistemlerde ise dikey eksen etrafında kayan bir tasmayı kaldırır. Bu tasma, gazların veya buharın kabulünü kumanda eden bir çatal ihtiva eder. Yuvarlak küreler birbirinden ayrıldığında, gaz geçişi durur. Bu şekilde motor düzenli bir hareket ile otomatik olarak çalışmasını sürdürür. ‘
Şu Sayfamız Çok Beğenildi
9. Sınıf Matematik 1. Dönem 1 Yazılı Soruları ve Cevapları
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.